Η αξιοπιστία...(Tου Νικου Κωνστανταρα - Καθημερινή, 22/12/2009)

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης, Ζαν-Κλοντ Τρισέ, δηλώνει ότι η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει την αξιοπιστία της και ζητεί «ένα σοβαρό σχέδιο ανάταξης» της οικονομίας μας. Την ίδια ώρα, ο πρωθυπουργός επαναλαμβάνει ότι προτεραιότητά του είναι να τηρηθούν οι προεκλογικές υποσχέσεις του ΠΑΣΟΚ. Οι δεσμεύσεις για τη διοχέτευση μερικών δισ. ευρώ με στόχο την ανάπτυξη και τη βοήθεια σε ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα, κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση απ’ αυτήν που αναμένει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Ετσι εγείρεται θέμα αξιοπιστίας: αν η κυβέρνηση τηρήσει τις υποσχέσεις στους ψηφοφόρους, θα φανεί αξιόπιστη προς αυτούς, αλλά αν με αυτόν τον τρόπο δεν μπορέσει να μειώσει το δημόσιο έλλειμμα και το χρέος, τότε η χώρα θα αποδειχθεί αναξιόπιστη προς τους Ευρωπαίους εταίρους της. Πώς μπορεί μια αφηρημένη έννοια, όπως η «αξιοπιστία» να παρουσιάζεται ως ένα απόλυτο, πλατωνικό ιδεώδες, αλλά να σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικές περιστάσεις;

Στην πολιτική, η αξιοπιστία –όπως η αλήθεια– είναι σχετική, μια ρευστή έννοια. Καμιά φορά πρέπει να φανούμε αναξιόπιστοι κάπου, για να ανακτήσουμε αξιοπιστία αλλού. Για παράδειγμα, αν το ΠΑΣΟΚ έβγαινε σήμερα και έλεγε ότι όταν μοίραζε προεκλογικές υποσχέσεις δεν γνώριζε πόσο δύσκολη ήταν η πραγματική δημοσιονομική κατάσταση –λόγω της αναξιοπιστίας της προηγούμενης κυβέρνησης– δεν θα έπρεπε να φοβάται το πολιτικό κόστος της αθέτησης των υποσχέσεων του. Η Νέα Δημοκρατία, η οποία συνεχώς αναθεωρούσε το έλλειμμα και το χρέος, δεν θα μπορούσε να καταγγείλει το ΠΑΣΟΚ για αναξιοπιστία, λόγω της δικής της αποτυχίας. Η εμμονή του ΠΑΣΟΚ, όμως, να τηρήσει αυτά που δεν μπορεί να τηρήσει, εκθέτουν και τους κυβερνώντες και την Ελλάδα ως ανίκανους στην αντιμετώπιση του οικονομικού προβλήματος.

Εδώ φαίνεται ότι ο Γιώργος Παπανδρέου έχει βγάλει εσφαλμένα συμπεράσματα από τη συμμετοχή του στις κυβερνήσεις του πατέρα του. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έπαιζε με την αξιοπιστία όπως τον βόλευε («αναξιόπιστα», δηλαδή). Επειδή γνώριζε καλά τους οπαδούς του, ήξερε ότι στην πολιτική μπορείς να λες ένα και να κάνεις το άλλο. Εξελέγη το 1981 με τη δέσμευση να αποσύρει την Ελλάδα από την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ. Το 1985, επανεξελέγη πανηγυρικά, ενώ δεν είχε κάνει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Αυτό που είχε πετύχει, όμως, ήταν να πείσει τους ψηφοφόρους του να πιστεύουν ότι θα βελτίωνε το επίπεδο ζωής τους, και ας μην τηρούσε όλες τις υποσχέσεις του. Μέσα από την ανακολουθία του τηρούσε μια μορφή αξιοπιστίας. Σήμερα που η χώρα απειλείται άμεσα με χρεοκοπία, πιστεύει κανείς ότι αυτά που προτείνει το ΠΑΣΟΚ θα βελτιώσουν τη ζωή μας;

Ο Κώστας Καραμανλής, επίσης, έπαιξε περίεργο παιχνίδι με την αξιοπιστία: ενώ μιλούσε με περισσή αυστηρότητα για τα επιτεύγματα της κυβέρνησής του στην οικονομία, και συνεχώς ανήγγελλε μεταρρυθμίσεις, η αντιμετώπιση των προβλημάτων ήταν τόσο άτολμη και αποτυχημένη ώστε να αποτελεί οικτρή αθέτηση των δικών του δεσμεύσεων. Οι τελευταίες, προεκλογικές υποσχέσεις για «σφιχτή» οικονομική πολιτική απλώς επιβεβαίωναν την προηγούμενη ανακολουθία κηρυγμάτων και πράξεων. Οι παλινωδίες της δικής του κυβέρνησης, εξάλλου, είναι που στοιχειώνουν τις σχέσεις μας με την Ευρώπη σήμερα. Επίσης, η κατάργηση αποφάσεων και συμφωνιών (όπως αυτές της απόσυρσης αυτοκινήτων και της παραχώρησης προβλήτας του Πειραιά στην Cosco) δεν εκθέτουν το ένα ή το άλλο κόμμα, αλλά το αναξιόπιστο ελληνικό κράτος.

Δυστυχώς, όμως, δεν είναι μόνον η Ελλάδα που υποφέρει από έλλειψη αξιοπιστίας. Τα θλιβερά παζάρια τα οποία οδήγησαν στην επιλογή δύο εντελώς άσημων πολιτικών να αναλάβουν την προεδρία και την εξωτερική πολιτική της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου, δείχνει ότι οι 27 ηγέτες της Ε.Ε. δεν είναι έτοιμοι να υποταχθούν στις δομές της νέας ένωσης, στην ανάγκη να αποκτήσει την αναγκαία αξιοπιστία. Για να παραμείνουν κυρίαρχοι στη δική τους χώρα, υπονομεύουν την Ευρώπη και τη σχέση της χώρας τους με την Ε.Ε. Ο,τι κάνει η Ελλάδα στον τομέα της οικονομίας, δηλαδή. Και για μεν την Ελλάδα, το κόστος της αναξιοπιστίας είναι ακριβότερο χρήμα, η απειλή της χρεοκοπίας και η χλεύη των εταίρων. Για την Ευρώπη, όμως, αν οι νέοι ηγέτες δεν σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, η πιο ελπιδοφόρα ένωση ελεύθερων λαών που υπήρξε ποτέ κινδυνεύει με απαξίωση και κατάρρευση.