Ανάγκη για δημιουργία πολιτικών ή κοινωνικών νέων σχηματισμών; (Κώστας Δροσάτος - Νέα Υόρκη, 26/4/2011)

Το τελευταίο διάστημα, με δεδομένη την οικονομική κρίση και την καχυποψία έναντι των υπαρχόντων πολιτικών σχημάτων, έχει προκληθεί έντονη συζήτηση σχετικά με την ανάγκη πολιτικών μεταβολών. Αυτές αφορούν σε αλλαγές από τη δομή του πολιτικού συστήματος, δηλ. το Σύνταγμα, ως τους φορείς άσκησης πολιτικής δηλ. τα πολιτικά κόμματα.
Οι προτάσεις για τη δημιουργία νέων φορέων ευρύτερης λαϊκής βάσης είναι ενδιαφέρουσες. Υπάρχουν ωστόσο ενστάσεις που αφορούν στη διαδικασία και όχι στον τελικό στόχο. Με όλη την αξία που εμπεριέχει η θεμελιώδης για μια κοινωνία αξία της δημοκρατίας ως πολίτευμα και όχημα έκφρασης και πρόσβασης των πολιτών στα κέντρα λήψης αποφάσεων, οι σύγχρονες συνθήκες της κοινωνίας των Ελλήνων τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας περιορίζουν τη δυναμική και την τελεονομία της. Η κύρια αιτία γι' αυτό είναι η σε κάποιες περιπτώσεις ετερόκλητη αδρανοποίηση και στις περισσότερες περιπτώσεις οικειοθελής αποστασιοποίηση των υγιών μονάδων της κοινωνίας των Ελλήνων,. Η αδρανοποίηση αυτών των μονάδων συνοδεύτηκε από τη δυναμική δραστηριοποίηση στοιχείων μετριότητας, τα οποία καθιέρωσαν αντίστοιχα μέτριας ποιότητας μοντέλο λειτουργίας στις παραγωγικές δομές και στα κέντρα λήψης αποφάσεων της κοινωνίας. Κύριο χαρακτηριστικό αυτού του μοντέλου λειτουργίας είναι η αυτο-αναπαραγωγή του και η περιθωριοποίησή του από το ζωτικό χώρο του παγκόσμιου πολιτικού και κοινωνικού γίγνεσθαι.
Η αναθεώρηση του συντάγματος, η οποία έχει πολλάκις προταθεί από αξιόλογα στελέχη της πνευματικής ηγεσίας της Ελλάδας, αποτελεί κομβικής σημασίας αλλαγή για την ανασύσταση του κοινωνικού ιστού. Ωστόσο, για να είναι επιτυχημένη χρειάζεται να προηγηθεί μια σειρά από κοινωνικές μεταβολές που θα αφορούν στη νοοτροπία ώστε να καθιερωθούν πρακτικές που θα επιδοκιμάζουν την αριστεία και θα ευνοούν την καινοτομία. Αν η κοινωνία δεν αναμορφώσει τις δομές και τις αξιακές προτεραιότητές της, οποιαδήποτε νομική τροποποίηση θα ενισχύσει τον τρέχοντα φαύλο κύκλο της ανομίας και της αναποτελεσματικότητας.

Η διέξοδος από αυτό το τέλμα μπορεί να συμβεί με δύο τρόπους:

1. Με ένα δυναμικό τρόπο, δηλαδή με τη δημιουργία ενός ή περισσότερων οργανισμών λαϊκής βάσης ως πρώτο βήμα που θα αντικαταστήσει ή θα επιχειρήσει να αντικαταστασήσει την υπάρχουσα δομή. Αυτό το εγχείρημα ενέχει σενάρια σύγκρουσης και έντονης αντιπαράθεσης, στις οποίες θα επενδυθούν σημαντικά ποσά χρόνου και προσωπικής ενέργεια. Ενώ είναι πιθανό οι υγιείς δυνάμεις να επικρατήσουν, το συγκρουσιακό κλίμα θα αποδυναμώσει την καθολικότητα του εγχειρήματος και θα αποθαρρύνει τις υγιείς αλλά μετριοπαθείς μονάδες της κοινωνίας από την ενεργή συμμετοχή. Έτσι θα καταστεί δύσκολη η αποκατάσταση σχέσεων εμπιστοσύνης και η δημιουργία της πεποίθησης ότι το νέο δεν αποτελεί απλά διαφορετική έκφανση του παλιού, αλλά ότι αξίζει της συσπείρωσης των ισχυρών μονάδων της κοινωνίας γύρω από αυτό. Έτσι και η ευρύτητα της βάσης του εγχειρήματος θα αποδυναμωθεί και οι έχοντες οικονομική και πολιτική δύναμη και επιρροή θα επιλέξουν επιφυλακτική στάση.

2. Με έναν πιο ήπιο και προσεκτικά σχεδιασμένο τρόπο που θα θέσει στο επίκεντρο την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και δημιουργίας ερείσματος στη βάση της κοινωνίας. Σε αυτή την περίπτωση η δημιουργία ενός ή περισσότέρων κομμάτων δεν θα είναι το πρώτο βήμα αλλά το τελικό. Σαν αρχικά βήματα χρειάζεται να δημιουργηθούν μικρές και καλά ελεγχόμενες ομάδες υγιώς σκεπτόμενων πολιτών που θα έχουν ως κύριο στόχο τους τη στοχευμένη υποστήριξη της αριστείας στην επιστήμη, στην οικονομία, στις τέχνες και στη φιλανθρωπία. Η ορθή λειτουργία τέτοιων ομάδων που θα ενισχύσουν τις υγιείς μονάδες της κοινωνίας θα διέπεται από διαφάνεια, αντικειμενικότητα, συνέπεια και συνέχεια δράσης. Αυτά τα στοιχεία σε συνδυασμό με την καθιέρωση αρχών λειτουργίας όπως το ασυμβίβαστο πρόσβασης στις παροχές από τους λειτουργούς αυτών των ομάδων και ο περιορισμός του ερασιτεχνισμού θα πείσουν την κοινωνία ότι επιτελείται σημαντικό έργο από συγκεκριμένες ομάδες και η ίδια η κοινωνία θα απευθύνει πρόσκληση ανάληψης δραστηριοτήτων ευρύτερης κλίμακας. Στο μεσοδιάστημα οι προβληματικές μονάδες και ομάδες είτε θα αυτοπεριθωριοποιηθούν είτε θα εκπέσουν λόγω ανυπαρξίας δράσεων και αντικειμένου.

Εν κατακλείδι, η κατάλληλη προσέγγιση πριν τη δημιουργία οργανισμών κοινωνικής βάσης είναι η δημιουργία μικρών ομάδων στοχευμένης δράσης που θα αναλάβουν την ευθύνη αποκατάστασης των σχέσεων εμπιστοσύνης με την ευρεία κοινωνική βάση. Αυτές οι ομάδες μπορούν να είναι ιδρύματα δράσεων συγκεκριμένου ενδιαφέροντος, όμιλοι σκέψης, επιστημονικοί σύλλογοι και επαγγελματικές οργανώσεις. Όταν αυτές οι ομάδες πείσουν για την ορθότητα της λειτουργίας τους, τότε θα ενεργοποιηθούν αυτόματα εκείνες οι ζυμώσεις που θα οδηγήσουν στην ομαδοποίηση των μικρών αυτών ομάδων και στην ανάπτυξη δραστηριοτήτων μεγαλύτερου βεληνεκούς με προφανή οφέλη για την ορθή λειτουργία της κοινωνίας.