Με την εκπληκτική εξέλιξη της τεχνολογίας, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι μηχανές αντικατέστησαν και αχρήστευσαν προοδευτικά εκατομμύρια εργατικά χέρια στις αναπτυγμένες χώρες.
Οι μελλοντολόγοι στις αρχές της δεκαετίας του 1950 προέβλεπαν ότι ώς το 2000 το καθημερινό ωράριο εργασίας θα περιοριστεί στις 5 με 6 ώρες και οι εργαζόμενοι θα έχουν στη διάθεσή τους άφθονο ελεύθερο χρόνο για ανάπαυση, ψυχαγωγία, μόρφωση και άλλες ευχάριστες ασχολίες. Δεν συνέδεαν την ανάπτυξη της τεχνολογίας με τον εφιάλτη της ανεργίας, γιατί δεν υπολόγισαν την ανθρώπινη απληστία, τη συγκέντρωση του πλούτου σε λίγα χέρια, την απρονοησία των κυβερνήσεων.
Από το τέλος του περασμένου αιώνα και τις αρχές της δεκαετίας που διανύουμε εμφανίστηκαν έντονα τα σημάδια της παγκοσμιοποιημένης οικονομικής κρίσης, που σήμερα ζούμε την πορεία προς την κορύφωσή της, χωρίς να είναι δυνατή η πρόβλεψη της διάρκειας και των συνεπειών της. Οι πολιτικές ηγεσίες, ιδιαίτερα των πλούσιων χωρών του πλανήτη, παραπαίουν, δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο κοινής δράσης, ενώ η ανεργία καλπάζει, οι εργαζόμενοι κινητοποιούνται και η ώρα της κοινωνικής έκρηξης δεν είναι μακριά. Οι υπεύθυνοι της κρίσης παραμένουν στο απυρόβλητο, παρ' όλο που οι πολιτικές ηγεσίες τούς γνωρίζουν. Είναι οι άρχοντες του πλούτου, χρηματιστές και τραπεζίτες, «οι νέοι κυβερνήτες του πλανήτη», όπως τους χαρακτήριζε από τη δεκαετία του 1990 η «Μοντ Ντιπλοματίκ». Τις συνέπειες της κρίσης καλούνται να πληρώσουν τα θύματα της απληστίας, δηλαδή οι εργαζόμενοι.
Καλούνται να πληρώσουν με ανεργία, με λιγότερες μέρες εργασίας -τέσσερις την εβδομάδα- που σημαίνει μείωση των αποδοχών τους σε επίπεδα εξαθλίωσης. Επιβεβαιώνεται κατά το μέρος του περιορισμού του ωραρίου εργασίας η πρόβλεψη των μελλοντολόγων της δεκαετίας του 1950 και διαψεύδεται κατά το μέρος της διάθεσης του ελεύθερου χρόνου και των αποδοχών. Οταν στις αρχές του 2002 είχαμε τις πρώτες εκρήξεις της κρίσης, έγραψα σ' αυτή τη σελίδα ένα φανταστικό διάλογο του Αντουάν ντε Σεντ Εξιπερί με τον Μικρό Πρίγκιπα και το Παιδί του Γαλαξία. Ο διάλογος είναι και πάλι επίκαιρος, γι' αυτό και αντιγράφω ορισμένα σημεία του.
Είπε ο Μικρός Πρίγκιπας: Ολη η Γη είναι ανάστατη με αυτό που λένε «παγκοσμιοποίηση». Ο μισός πλανήτης είναι βυθισμένος στη δυστυχία, αλλά ξυπνάει. Τεράστια είναι τα κύματα των προσφύγων και των μεταναστών από τις φτωχές προς τις πλούσιες χώρες. Στο μεταξύ, με την εξέλιξη της τεχνολογίας η ανεργία αυξάνεται, όχι μόνο στις φτωχές, αλλά και στις πλούσιες χώρες. Ολες οι χώρες έχουν μπει σε έναν ανταγωνισμό αλληλοεξόντωσης, που θύμα έχει τον εργαζόμενο και τελικά τον άνθρωπο. Ζητούν από τους εργαζόμενους να δουλεύουν περισσότερα χρόνια, να πληρώνονται λιγότερο και να καθυστερούν να βγουν στη σύνταξη. Η κατάσταση θα γίνει ακόμη πιο δραματική τα επόμενα χρόνια, όταν βιομηχανίες που απασχολούν 1.000 εργαζόμενους θα δουλεύουν μόνο με 7 άτομα. Οι εργάτες θα αντικατασταθούν από ρομπότ, τα πάντα θα αυτοματοποιηθούν και θα δουλεύουν με τηλεχειρισμό. Η οικονομία μιας χώρας θα συγκεντρωθεί σε λίγα χέρια πλουσίων, ενώ το εργατικό δυναμικό θα περιοριστεί σε μερικές δεκάδες χιλιάδες άτομα. Οι υπόλοιποι θα είναι άχρηστοι.
Παρατήρησε ο Εξιπερί: Οσο κι αν φαίνεται απίθανο, όλα αυτά μπορεί να συμβούν. Η Γη μπορεί να ζήσει έναν εφιάλτη ανεργίας. Πιστεύω, όμως, ότι κάποια λύση θα βρεθεί και οι άνθρωποι θα έχουν ελεύθερο χρόνο να ζήσουν και να χαρούν, να ταξιδέψουν, να διασκεδάσουν, να μάθουν, να ερωτευτούν.
Πήρε τον λόγο το Παιδί του Γαλαξία και ήρεμα είπε: Μην ανησυχείτε, όλα αυτά τα περάσαμε κι εμείς εδώ στον Γαλαξία. Φτάσαμε σε μια κατάσταση, όπως την περιγράψατε. Φτάσαμε σε ένα τραγικό αδιέξοδο. Εκατομμύρια οι άνεργοι και όλος ο πλούτος σε λίγα χέρια. Με ελάχιστο προσωπικό δούλευαν οι βιομηχανίες, οι τράπεζες, τα πολυκαταστήματα, η γεωργία κ.τ.λ. Ξαφνικά η παραγωγή σταμάτησε, διότι κανείς δεν μπορούσε να αγοράσει τα προϊόντα. Προκλήθηκε μια οικονομική κρίση χωρίς προηγούμενο. Οι επιχειρηματίες παρέδωσαν τις επιχειρήσεις στους δήμους, οι τράπεζες έκλεισαν, οι συγκοινωνίες σταμάτησαν, όλα παρέλυσαν.
Παρενέβη ο Εξιπερί: Τότε έγινε πόλεμος ή επανάσταση. Με τέτοιες καταστάσεις οι άνθρωποι αγριεύουν και αντιδρούν πρωτόγονα.
Συνέχισε, ήρεμα πάντα, το Παιδί του Γαλαξία: Οχι, δεν έγινε τίποτε απ' όλα αυτά. Η λύση βρέθηκε και ήταν πολύ απλή. Συμφωνήθηκε να παρέχονται όλα τα προϊόντα και όλες οι υπηρεσίες δωρεάν. Καταργήθηκε εντελώς το χρήμα, ως άχρηστο μέσο. Ολα άρχισαν να λειτουργούν κανονικά με το αναγκαίο προσωπικό, αφού υπολογίστηκαν οι εργατοώρες για κάθε επιχείρηση και υπηρεσία και μοιράστηκαν στο σύνολο του πληθυσμού. Σήμερα καθένας μας υποχρεούται να δουλεύει για περίπου μια εβδομάδα τον χρόνο. Τον υπόλοιπο χρόνο είναι ελεύθερος να απολαμβάνει τα πάντα. Δεν υπήρχε άλλη λύση. Οι πάντες ήταν άνεργοι και δεν μπορούσαν να αγοράσουν. Οι βιομηχανίες, οι επιχειρήσεις, όλες οι λειτουργίες ήταν άχρηστες και οι ιδιοκτήτες τους βρέθηκαν στην ίδια μοίρα με τους άλλους ανέργους. Με την τεχνολογία φτάσαμε σε υπερπαραγωγή αγαθών, τα οποία μπορούσαν όλοι να απολαύσουν δωρεάν. Αυτή ήταν η μία λύση. Η άλλη ήταν να καταστρέψουμε τα πάντα και να ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή. Νομίζω πως το ίδιο θα γίνει και στη Γη.
Είναι μάλλον απίθανο μια λύση «τύπου Γαλαξία» να συζητηθεί στη σύνοδο της G20, που συνέρχεται αυτή την εβδομάδα στο Λονδίνο, μέσα σε κλίμα δυναμικών κινητοποιήσεων των εργαζομένων στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Δεν θα συζητηθεί, διότι η φαντασία δεν έφτασε ακόμη στην εξουσία, όπως ζητούσαν οι εξεγερμένοι φοιτητές και εργάτες του Μάη του '68 στο Παρίσι. Δεν έχει φτάσει καν η λογική στην εξουσία και στις πολιτικές ηγεσίες, οι οποίες ακόμη σέρνονται από τους άρχοντες του πλούτου και της απληστίας, αυτούς που προκάλεσαν την κρίση και θα έπρεπε να λογοδοτήσουν, αλλά και να πληρώσουν.
Υπάρχουν μερικές απλές αλήθειες που παραμερίζονται από τον ανάλγητο καπιταλισμό και τον αδηφάγο νεοφιλελευθερισμό. Το κόστος εξέλιξης της τεχνολογίας το έχει πληρώσει και το πληρώνει ολόκληρη η κοινωνία. Επομένως, θα πρέπει να διαχέεται σ' ολόκληρη την κοινωνία το όφελος και όχι να το καρπούται μόνο το κεφάλαιο, δηλαδή οι κερδοσκόποι χρηματιστές, οι τραπεζίτες και οι παρατρεχάμενοί τους. Μια κοινωνία στην οποία δεν διαχέεται ο παραγόμενος πλούτος και διευρύνονται οι ανισότητες, στην οποία, επίσης, δεν λειτουργεί η κοινωνική αλληλεγγύη, είναι καταδικασμένη σε κρίση, σε ανασφάλεια και σε συνεχή απειλή κοινωνικών εκρήξεων
Οι μελλοντολόγοι στις αρχές της δεκαετίας του 1950 προέβλεπαν ότι ώς το 2000 το καθημερινό ωράριο εργασίας θα περιοριστεί στις 5 με 6 ώρες και οι εργαζόμενοι θα έχουν στη διάθεσή τους άφθονο ελεύθερο χρόνο για ανάπαυση, ψυχαγωγία, μόρφωση και άλλες ευχάριστες ασχολίες. Δεν συνέδεαν την ανάπτυξη της τεχνολογίας με τον εφιάλτη της ανεργίας, γιατί δεν υπολόγισαν την ανθρώπινη απληστία, τη συγκέντρωση του πλούτου σε λίγα χέρια, την απρονοησία των κυβερνήσεων.
Από το τέλος του περασμένου αιώνα και τις αρχές της δεκαετίας που διανύουμε εμφανίστηκαν έντονα τα σημάδια της παγκοσμιοποιημένης οικονομικής κρίσης, που σήμερα ζούμε την πορεία προς την κορύφωσή της, χωρίς να είναι δυνατή η πρόβλεψη της διάρκειας και των συνεπειών της. Οι πολιτικές ηγεσίες, ιδιαίτερα των πλούσιων χωρών του πλανήτη, παραπαίουν, δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο κοινής δράσης, ενώ η ανεργία καλπάζει, οι εργαζόμενοι κινητοποιούνται και η ώρα της κοινωνικής έκρηξης δεν είναι μακριά. Οι υπεύθυνοι της κρίσης παραμένουν στο απυρόβλητο, παρ' όλο που οι πολιτικές ηγεσίες τούς γνωρίζουν. Είναι οι άρχοντες του πλούτου, χρηματιστές και τραπεζίτες, «οι νέοι κυβερνήτες του πλανήτη», όπως τους χαρακτήριζε από τη δεκαετία του 1990 η «Μοντ Ντιπλοματίκ». Τις συνέπειες της κρίσης καλούνται να πληρώσουν τα θύματα της απληστίας, δηλαδή οι εργαζόμενοι.
Καλούνται να πληρώσουν με ανεργία, με λιγότερες μέρες εργασίας -τέσσερις την εβδομάδα- που σημαίνει μείωση των αποδοχών τους σε επίπεδα εξαθλίωσης. Επιβεβαιώνεται κατά το μέρος του περιορισμού του ωραρίου εργασίας η πρόβλεψη των μελλοντολόγων της δεκαετίας του 1950 και διαψεύδεται κατά το μέρος της διάθεσης του ελεύθερου χρόνου και των αποδοχών. Οταν στις αρχές του 2002 είχαμε τις πρώτες εκρήξεις της κρίσης, έγραψα σ' αυτή τη σελίδα ένα φανταστικό διάλογο του Αντουάν ντε Σεντ Εξιπερί με τον Μικρό Πρίγκιπα και το Παιδί του Γαλαξία. Ο διάλογος είναι και πάλι επίκαιρος, γι' αυτό και αντιγράφω ορισμένα σημεία του.
Είπε ο Μικρός Πρίγκιπας: Ολη η Γη είναι ανάστατη με αυτό που λένε «παγκοσμιοποίηση». Ο μισός πλανήτης είναι βυθισμένος στη δυστυχία, αλλά ξυπνάει. Τεράστια είναι τα κύματα των προσφύγων και των μεταναστών από τις φτωχές προς τις πλούσιες χώρες. Στο μεταξύ, με την εξέλιξη της τεχνολογίας η ανεργία αυξάνεται, όχι μόνο στις φτωχές, αλλά και στις πλούσιες χώρες. Ολες οι χώρες έχουν μπει σε έναν ανταγωνισμό αλληλοεξόντωσης, που θύμα έχει τον εργαζόμενο και τελικά τον άνθρωπο. Ζητούν από τους εργαζόμενους να δουλεύουν περισσότερα χρόνια, να πληρώνονται λιγότερο και να καθυστερούν να βγουν στη σύνταξη. Η κατάσταση θα γίνει ακόμη πιο δραματική τα επόμενα χρόνια, όταν βιομηχανίες που απασχολούν 1.000 εργαζόμενους θα δουλεύουν μόνο με 7 άτομα. Οι εργάτες θα αντικατασταθούν από ρομπότ, τα πάντα θα αυτοματοποιηθούν και θα δουλεύουν με τηλεχειρισμό. Η οικονομία μιας χώρας θα συγκεντρωθεί σε λίγα χέρια πλουσίων, ενώ το εργατικό δυναμικό θα περιοριστεί σε μερικές δεκάδες χιλιάδες άτομα. Οι υπόλοιποι θα είναι άχρηστοι.
Παρατήρησε ο Εξιπερί: Οσο κι αν φαίνεται απίθανο, όλα αυτά μπορεί να συμβούν. Η Γη μπορεί να ζήσει έναν εφιάλτη ανεργίας. Πιστεύω, όμως, ότι κάποια λύση θα βρεθεί και οι άνθρωποι θα έχουν ελεύθερο χρόνο να ζήσουν και να χαρούν, να ταξιδέψουν, να διασκεδάσουν, να μάθουν, να ερωτευτούν.
Πήρε τον λόγο το Παιδί του Γαλαξία και ήρεμα είπε: Μην ανησυχείτε, όλα αυτά τα περάσαμε κι εμείς εδώ στον Γαλαξία. Φτάσαμε σε μια κατάσταση, όπως την περιγράψατε. Φτάσαμε σε ένα τραγικό αδιέξοδο. Εκατομμύρια οι άνεργοι και όλος ο πλούτος σε λίγα χέρια. Με ελάχιστο προσωπικό δούλευαν οι βιομηχανίες, οι τράπεζες, τα πολυκαταστήματα, η γεωργία κ.τ.λ. Ξαφνικά η παραγωγή σταμάτησε, διότι κανείς δεν μπορούσε να αγοράσει τα προϊόντα. Προκλήθηκε μια οικονομική κρίση χωρίς προηγούμενο. Οι επιχειρηματίες παρέδωσαν τις επιχειρήσεις στους δήμους, οι τράπεζες έκλεισαν, οι συγκοινωνίες σταμάτησαν, όλα παρέλυσαν.
Παρενέβη ο Εξιπερί: Τότε έγινε πόλεμος ή επανάσταση. Με τέτοιες καταστάσεις οι άνθρωποι αγριεύουν και αντιδρούν πρωτόγονα.
Συνέχισε, ήρεμα πάντα, το Παιδί του Γαλαξία: Οχι, δεν έγινε τίποτε απ' όλα αυτά. Η λύση βρέθηκε και ήταν πολύ απλή. Συμφωνήθηκε να παρέχονται όλα τα προϊόντα και όλες οι υπηρεσίες δωρεάν. Καταργήθηκε εντελώς το χρήμα, ως άχρηστο μέσο. Ολα άρχισαν να λειτουργούν κανονικά με το αναγκαίο προσωπικό, αφού υπολογίστηκαν οι εργατοώρες για κάθε επιχείρηση και υπηρεσία και μοιράστηκαν στο σύνολο του πληθυσμού. Σήμερα καθένας μας υποχρεούται να δουλεύει για περίπου μια εβδομάδα τον χρόνο. Τον υπόλοιπο χρόνο είναι ελεύθερος να απολαμβάνει τα πάντα. Δεν υπήρχε άλλη λύση. Οι πάντες ήταν άνεργοι και δεν μπορούσαν να αγοράσουν. Οι βιομηχανίες, οι επιχειρήσεις, όλες οι λειτουργίες ήταν άχρηστες και οι ιδιοκτήτες τους βρέθηκαν στην ίδια μοίρα με τους άλλους ανέργους. Με την τεχνολογία φτάσαμε σε υπερπαραγωγή αγαθών, τα οποία μπορούσαν όλοι να απολαύσουν δωρεάν. Αυτή ήταν η μία λύση. Η άλλη ήταν να καταστρέψουμε τα πάντα και να ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή. Νομίζω πως το ίδιο θα γίνει και στη Γη.
Είναι μάλλον απίθανο μια λύση «τύπου Γαλαξία» να συζητηθεί στη σύνοδο της G20, που συνέρχεται αυτή την εβδομάδα στο Λονδίνο, μέσα σε κλίμα δυναμικών κινητοποιήσεων των εργαζομένων στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Δεν θα συζητηθεί, διότι η φαντασία δεν έφτασε ακόμη στην εξουσία, όπως ζητούσαν οι εξεγερμένοι φοιτητές και εργάτες του Μάη του '68 στο Παρίσι. Δεν έχει φτάσει καν η λογική στην εξουσία και στις πολιτικές ηγεσίες, οι οποίες ακόμη σέρνονται από τους άρχοντες του πλούτου και της απληστίας, αυτούς που προκάλεσαν την κρίση και θα έπρεπε να λογοδοτήσουν, αλλά και να πληρώσουν.
Υπάρχουν μερικές απλές αλήθειες που παραμερίζονται από τον ανάλγητο καπιταλισμό και τον αδηφάγο νεοφιλελευθερισμό. Το κόστος εξέλιξης της τεχνολογίας το έχει πληρώσει και το πληρώνει ολόκληρη η κοινωνία. Επομένως, θα πρέπει να διαχέεται σ' ολόκληρη την κοινωνία το όφελος και όχι να το καρπούται μόνο το κεφάλαιο, δηλαδή οι κερδοσκόποι χρηματιστές, οι τραπεζίτες και οι παρατρεχάμενοί τους. Μια κοινωνία στην οποία δεν διαχέεται ο παραγόμενος πλούτος και διευρύνονται οι ανισότητες, στην οποία, επίσης, δεν λειτουργεί η κοινωνική αλληλεγγύη, είναι καταδικασμένη σε κρίση, σε ανασφάλεια και σε συνεχή απειλή κοινωνικών εκρήξεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου